FPP i CALPE: Trzeba wzmocnić rolę konsultacji społecznych

W procesie legislacyjnym szczególnie aktywne powinny być podmioty niepolityczne, które niezależnie opiniowałyby dokumenty prawne. Obowiązkowi konsultacji aktów prawnych należy nadać rangę warunku legalności. Federacja Przedsiębiorców Polskich oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) opracowały program gospodarczy dla Polski, który zabezpiecza zarówno transfery socjalne, jak i wpływy do budżetu państwa. W ramach rekomendacji upubliczniono także raport wskazujący na 7 rekomendacji na rzecz dobrego prawa.

Program gospodarczy dla Polski FPP i CALPE zakłada wpływ na saldo sektora finansów publicznych na poziomie +4,6 mld zł rocznie, w tym wzrost dochodów i ograniczenie wydatków w kwocie 13,7 mld zł.

Dopuszczenie podmiotów innych niż politycy do procesu tworzenia prawa przejawia się na dwa sposoby: tworzenie niepolitycznych, eksperckich ciał opiniodawczych oraz rzetelne prowadzenie konsultacji publicznych aktów prawnych.

Ciała eksperckie funkcjonują zarówno na forum Unii Europejskiej, jak i w najwyżej rozwiniętych państwach świata. Przykłady Rady ds. Kontroli Regulacyjnej Przy Komisji Europejskiej, Komitetu Polityki Regulacyjnej w Zjednoczonym Królestwie czy Zespołu ds. reformy regulacji – który funkcjonuje w kancelarii kanclerz Niemiec – wskazują, że możliwe są różne rozwiązania włączające głos ekspercki i niepolityczny do procesu oceny inicjatyw legislacyjnych.

„Wspólną cechą tych rozwiązań jest wprowadzenie mechanizmów gwarantujących niezależność – w tym zakaz łączenia funkcji w ciele oceniającym z funkcjami w administracji rządowej lub organach ustawodawczych. W polskim systemie prawnym nie ma jednak obecnie porównywalnego ciała. Jest to poważny brak, który przyczynia się do niezadowalającej jakości wielu tzw. ocen skutków regulacji (OSR)” – komentuje Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich, prezes Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).

Należy opowiedzieć się za utworzeniem także w Polsce niezależnego ciała oceniającego OSR-y. W państwach o utrwalonej, wysokiej kulturze organizacyjnej i prawnej nie ma szczegółowych reguł powoływania członków takiego ciała. W polskich realiach należy jednak rozważyć bardziej szczegółowe reguły, np. powołanie w równej liczbie przedstawicieli głównych grup interesariuszy: pracowników, konsumentów, przedsiębiorców, samorządów terytorialnych i ewentualnie świata nauki, przyznanie pewnego, niewielkiego wynagrodzenia, zapewnienie członkom takiego ciała niezależności od czynników politycznych przez kadencyjność i nieodwołalność.

Przyjęcie swoistego parytetu przedstawicieli różnych grup interesariuszy byłoby wystarczającą gwarancją zrównoważenia interesów oraz powinno zapewnić odporność na agresywny lobbying.

„Teoretycznie polski system stanowienia prawa zawiera dość rozbudowane obowiązki konsultowania projektów aktów prawnych. Niestety, praktyczne znaczenie przepisów i dokumentów urzędowych przewidujących konsultacje jest w Polsce dość ograniczone.  Dotychczasowe uregulowania wewnętrzne okazują się nieskuteczne. Zupełnie nie spełnia oczekiwań mnożenie instrumentów służących konsultacjom – korzystanie z nich jest niewygodne i niepotrzebnie czasochłonne. Wobec tego należy zdecydowanie wzmocnić system konsultacji publicznych. Chodzi nie tylko o uregulowanie przebiegu konsultacji publicznych – co wymaga jedynie doprecyzowania, ale przede wszystkim o wprowadzenie sankcji za naruszanie obowiązku konsultowania” – wskazuje Grzegorz Lang, ekspert Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).

Raport wskazujący na 7 rekomendacji na rzecz dobrego prawa obejmuje postulaty: ograniczenia zmian prawa, podniesienia efektywności nowych regulacji, prowadzenia regularnych przeglądów obowiązującego prawa, zwiększenia znaczenia oceny skutków regulacji (OSR), eksperckiej oceny projektów aktów prawnych, ograniczenia i kumulowania nowelizacji – wreszcie stanowienia prostych i zrozumiałych aktów prawnych oraz stworzenia przyjaznego systemu dostępu i wyszukiwania obowiązujących regulacji.
Wśród głównych wad przyjmowanego prawa, które mają swoje źródło w obecnym procesie i strukturach jego stanowienia, należy wymienić:

• nadmierną zmienność przepisów, w tym notorycznie zbyt krótkie okresy na przygotowanie się adresatów do nowych przepisów (vacatio legis)
• zbyt pobieżne uzasadnienia (w tym ustosunkowywanie się do uwag partnerów społecznych) i oceny skutków społeczno-gospodarczych
• często trudne do jasnego określenia relacje między regulacjami różnych aktów prawnych
• niedostateczną jakość językową i nadmierne skomplikowanie brzmienia nowych przepisów
• zastępowanie, bez wyraźnego powodu, dotychczasowych przepisów nowymi, o tej samej wartości normatywnej